Visualisatietechnieken voor flipchart en whiteboard: Grafisch opnemen & sketchnoting

Als we een vreemde taal moeten leren en deze moeten leren begrijpen, zijn beelden verrassend universeel in hun betekenis. Over de hele wereld zal iedereen die een boom of een palmboom ziet, begrijpen wat het is. Het woord "boom" of "palmboom" heeft alleen betekenis voor het Nederlandssprekend deel van de wereldbevolking en moet op school worden geleerd.

Het beeld is wereldwijd te begrijpen, het woord niet. Daarom is het gebruik van visuele technieken de laatste jaren erg polulair geworden in bedrijven, op scholen, maar ook thuis.

De meeste volwassenen die weinig ervaring hebben met tekenen, zullen eerst terugschrikken voor het idee om zelf visualisaties te moeten maken, omdat ze denken dat ze niet kunnen tekenen. Het goede nieuws is dat je niet hoeft te kunnen tekenen om grafisch opnemen of sketchnoting te gebruiken. De symbolen van beide technieken zijn gebaseerd op het visuele alfabet, dat uit een paar eenvoudige vormen bestaat: punten, lijnen, rechthoeken, driehoeken en cirkels. Die kan iedereen tekenen.

Bij het grafisch opnemen worden geschreven notities met symbolen, afbeeldingen en grafische elementen gecombineerd. Zelfs als u veel met tekeningen wilt werken, zult u altijd schrift nodig hebben, omdat de nauwkeurigheid van het woord door niets kan worden vervangen. De meest voorkomende fout die daarbij gemaakt wordt, is (a) een te klein schrift gebruiken in een (b) te lichte kleur. Zodra mensen de tekst op 10 m afstand moeten lezen, moet u proberen niet kleiner te schrijven dan drie vingers breed.

Een andere veel voorkomende fout is schrijven in alleen hoofdletters. Dit wordt niet aanbevolen: het verslechtert de leesbaarheid aanzienlijk, omdat elk woord dezelfde contouren heeft. Daarom mogen hoofdletters alleen voor de koppen worden gebruikt. 

Een ander aspect om een betere leesbaarheid te bereiken zijn de boven- en onderlengten van de lussen. Die moeten klein worden gehouden. Tot slot moeten de woorden niet tegen de rand van het whiteboard worden geperst om goed leesbaar te blijven. Een geoefend, goed leesbaar handschrift is ook de basis voor een goede flipchart of whiteboard.

Of u nu tekent met een stift met platte of ronde punt is een kwestie van smaak. De platte punten zorgen voor flexibiliteit en variatie van de lijnbreedte, wat het schrift en de tekening iets levendigs geeft.

Aan de andere kant zorgen ronde punten voor een gelijkmatig handschrift, wat tot meer bestendigheid leidt en daarom gemakkelijker is voor beginners.

Het maakt niet uit of u een flipchart of whiteboard gebruikt, hoe netter u werkt, hoe leesbaarder het is. Onderschat deze kracht niet, omdat een goed geordende presentatie op flipchart of whiteboard gemakkelijker te lezen, te begrijpen en te volgen is.

Dezelfde inhoud moet op dezelfde manier vormgegeven worden, omdat het publiek dit dan ook interpreteert als dezelfde inhoud. Lijsten en opsommingstekens zijn onmisbaar voor de duidelijkheid van de informatie. Versierd met pictogrammen worden ze visueel aantrekkelijk.

Kleur brengt flipcharts en whiteboards tot leven. Gebruik ze echter spaarzaam: voor het handschrift kunt u het beste alleen donkere kleuren gebruiken, zoals zwart, blauw en donkergroen. De heldere, felle kleuren trekken de aandacht naar zich toe en kunnen daarom goed gebruikt worden voor kleuraccenten en versiering.

Witruimte is een krachtig middel bij het werken met flipcharts en whiteboards. Hoewel we de neiging hebben flipcharts en whiteboards zo veel mogelijk vol te schrijven, vermindert dit de leesbaarheid aanzienlijk. Deelnemers zullen u dankbaar zijn als u nog witte ruimtes overlaat; u kunt deze ook als ontwerpelement gebruiken.

Live voor een groep staan en iets presenteren met flipchart of whiteboard kan voor onervaren gebruikers zeer stressvol zijn: de tijd raakt op en u wilt steeds sneller gaan praten. Deze stress kunt u eenvoudig voorkomen als u voorbereidt wat u kunt voorbereiden.

Verzamel bijvoorbeeld de belangrijkste symbolen en oefen ze totdat u ze zonder aarzeling kunt toepassen. Daarnaast kunt u elementen op een apart papier voorbereiden en deze op het juiste moment op flipchart of whiteboard bevestigen.

Als u visualisaties op flipcharts gebruikt, leiden kleine ingrepen vaak tot grote verbeteringen, zo ook het kiezen van het juiste papier. Over het algemeen geldt: met elke papiersoort kan worden getekend, maar sommige soorten zijn beter geschikt dan andere. Idealiter zijn de lijnen of de ruiten lichter afgedrukt, zodat ze het handschrift of de tekeningen niet verstoren. Als ze erg donker zijn afgedrukt, is het vaak beter om de achterzijde van het papier te gebruiken, draai de flipchart dus om.

Schaduwen geven elke flipchart een bijzondere uitstraling. U hoeft er niet veel moeite voor te doen om een groot effect te krijgen: met een paar losse strepen met een grijze flipchartmarkeerstift kunnen de tekeningen al driedimensionaal werken en krijgen ze hun eigen dynamiek. Lichteffecten met de gele flipchartmarkeerstift maken de tekeningen nog interessanter.

Tip: teken zo dat het licht van linksboven komt en de schaduw zich rechtsonder bevindt.

We zijn sociale wezens en niets spreekt zo tot de verbeelding als een gezicht. In een tekening kijken we altijd eerst naar de gezichten. Zelfs met een paar eenvoudige schetsen kunt u veel verschillende emoties weergeven. Na enige oefening kunnen gevorderde gebruikers ook verschillende kapsels, baarden, brillen of hoofddeksels aan de presentatie op de flipchart toevoegen, of zelfs verschillende gezichtsvormen gebruiken om verschillende personages te creëren.